Μικρές σύγχρονες «Οδύσσειες»

Σα μία άλλη σύγχρονη Οδύσσεια, όπου μάζες ανθρώπινων σωμάτων μετακινούνται αδιάκοπα προς όλες τις πιθανές κατευθύνσεις, η περιπέτεια του Οδυσσέα φαντάζει πιο επίκαιρη από ποτέ.

Το χρονικό της Οδύσσειας αποτελεί μία από εκείνες τις ιστορίες, όπου επαναλαμβάνονται κατ’ εξακολούθηση περισσότερο ίσως από κάθε άλλη ιστορία. Είναι από εκείνες τις υπέροχες γλωσσικές μεταφορές, όπου ταιριάζουν σχεδόν αυτόματα και ταυτόχρονα τόσο ανέλπιστα σε κάθε συζήτηση, ενεργοποιώντας παράλληλους συνειρμούς και αλυσιδωτές σκέψεις. Το μακροχρόνιο ταξίδι του Οδυσσέα μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους. Για την ακρίβεια θα ερμηνευτεί κυρίως ως περιπέτεια, βάσανο, ρίσκο ή ως ένα ηρωικό γεγονός. Ερμηνείες αρκετά ταιριαστές ώστε να περιγράψουν πολλές σημερινές καταστάσεις, μα πολύ περισσότερο τη συνεχή μετακίνηση – ιδιαίτερα των νέων – προς άλλους κόσμους, διαφορετικούς.

Η ιδέα της μετακίνησης αυτής ή πολύ απλά της μετανάστευσης δεν είναι φυσικά πρωτοφανής. Αντιθέτως, είναι μία ιδέα όπου βρίσκει τις ρίζες της σχεδόν στην απαρχή του ανθρώπινου είδους, μα σηματοδοτείται πολύ περισσότερο μετά την ανακάλυψη της έννοιας κοινωνία ή κοινότητα. Από εκεί και έπειτα η μετακίνηση μεγάλων ή μικρών ομάδων ανθρώπων υπήρξε συνεχές φαινόμενο, με λόγους διαφορετικούς κάθε φορά – όχι όμως πάντοτε και τόσο διαφορετικούς. Σήμερα η ιστορία της μετακίνησης επαναλαμβάνεται και οι άνθρωποι, έχοντας τη δυνατότητα να παράγουν συναισθήματα και ιδέες αντιλαμβάνονται ο καθένας με το δικό του τρόπο τα “ταξίδια” τους. Εξάλλου στο τέλος σχεδόν τα πάντα καταλήγουν στο ερώτημα της οπτικής, δηλαδή το τρόπο πρόσληψης, επεξεργασίας, αντίληψης και ερμηνείας της νέας πληροφορίας.

Βρίσκομαι και εγώ κάπου μέσα στη μετακίνηση λοιπόν, έχοντας σχεδόν την ίδια στάση με το θαυμαστό Κολοσσό της Ρόδου – το ένα πόδι εκεί το άλλο πόδι εδώ. Βέβαια ο Κολοσσός στολίζοντας την είσοδο του λιμανιού βρισκόταν – θεωρητικά τουλάχιστον – στο ίδιο μέρος, την ίδια στιγμή. Πίσω στη πραγματικότητα αυτής της μετακίνησης όμως· έχω την αίσθηση ότι λαμβάνει χώρα κάτι μαγικό και συνάμα εντελώς αντιφατικό όταν κανείς απομακρύνεται από τις ρίζες του. Είναι εκείνες οι έντονες, εσωτερικές διαδικασίες (σκέψεις και ιδέες), όπου δεν έχουν παρά να ωριμάσουν με μαγικό τρόπο, μιας και μακρυά από τις ρίζες, δεν έχουν όμως πολλές επιλογές παρά να αυτοπραγματωθούν κάπου μακρυά από αυτές. Να ωριμάσουν τόσο, ώστε να επιστρέψουν στη ρίζα με νέους σπόρους – εφόσον η ρίζα το επιτρέψει. Μία ρίζα, όπου μπορεί να ονομαστεί και Ιθάκη εάν προτιμήσουμε τους μύθους, σαν αυτό του Οδυσσέα.

Έχεις την αίσθηση ότι εκείνα τα ανθρωπάκια που επρόκειτο να μετακινηθούν θα πάρουν την απόφαση της μετακίνησης τους ενεργοποιώντας τη συνείδηση τους μέχρι το απροχώρητο. Και όμως, η διαδικασία αυτή της μετακίνησης μοιάζει περισσότερο με αναισθητική ένεση, η οποία φροντίζει να σε «μεθύσει» για λίγα λεπτά και όταν η ζάλη υποχωρήσει σταδιακά τότε θα επέλθει η συνειδητοποίηση, δηλαδή η γνώση και κατανόηση σε όλο το βάθος. Το ρίσκο της περιπέτειας όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Αυτές οι αποφάσεις επιβάλλουν τη μέθη ακριβώς λόγω της δυσκολίας τους. Σε περίπτωση όπου δεις όλες τις πτυχές μιας εικόνας – εάν κάτι τέτοιο βέβαια είναι ποτέ εφικτό – προτού εγκαταλείψεις κάτι, ίσως γρήγορα το μετανιώσεις. Φαντάζει δραματικό, μα δεν είναι καθόλου. Η ξερή περιγραφή της πραγματικότητας και των γεγονότων της – οποιασδήποτε πραγματικότητας ή γεγονότων – αποτελεί απλά τη περιγραφή της πραγματικότητας και κανένα απολύτως δράμα. Θα μπορούσε να αποτελέσει δράμα εάν αποφάσιζε ο εκάστοτε παρατηρητής να ενεργοποιήσει τη σκοπιά αυτή – ακόμη και ο παρορμητισμός θα είχε ανάγκη από μερικά δευτερόλεπτα ενεργοποίησης.

Εκείνες οι μικρές σύγχρονες «Οδύσσειες» ή «Ιθάκες» λοιπόν, επαναλαμβάνονται με μεγάλες ταχύτητες και εκμοντερνίζοντας μονάχα το μοτίβο τους είναι ιστορίες των πολλών και περιφέρονται ανάμεσα μας. Καθένας έχει μια ιστορία να πει – καθένας έχει τη δική του προσωπική οδύσσεια και «Οδύσσεια» να εξιστορήσει. «Οδύσσειες» που μεταφέρονται όχι μόνο μακρυά, μα και κοντά, σε μικρότερα ταξίδια.

Νομίζω ότι δεν έχω ιδέα εάν είναι καθόλου εφικτό να ξεχάσει κανείς εκείνο το σημείο της αφετηρίας, δηλαδή εκείνο το σημείο πριν την αναισθητική ένεση · είναι εκείνο το σημείο της ρίζας και πώς λησμονά κανείς τη ρίζα. Ακόμη και με δύο πόδια μετέωρα σε απόλυτη αβεβαιότητα και αναμονή η ρίζα θα αντηχεί εκείνη τη φωνή της σιγουριάς και του γνώριμου. Και παρόλο που το ταξίδι των «ανθρωπακίων» θα αξίζει πάντοτε – μόνο και μόνο για τη διαδρομή και τις στάσεις του, η Ιθάκη θα παραμένει ο πιο γλυκός καρπός, η πιο αγαπημένη μυρωδιά, το πιο μελαγχολικό τραγούδι για να μας οδηγήσει στο παρακάτω ή στο κάτι παραπάνω.